Zapewnianie pomocy psychologicznej kobietom w ciąży oraz pacjentkom oddziałów ginekologiczno-położniczych, które sygnalizują zamiar pozostawienia dziecka bezpośrednio po urodzeniu.

Kobiety podejmujące decyzję o oddaniu dziecka do adopcji wielokroć zostają pozostawione same sobie, bez wsparcia, często starając się ukryć fakt ciąży przed bliskimi. Zdarza się, że działają wbrew woli rodziny lub pod presją rodziny. Ukrywają się przed ojcem dziecka, gdyż zawiodły się na nim i nie chcą mieć już z nim żadnego kontaktu. Bywa, że kobieta jest ciągle mężatką, choć rozstała się z mężem, a dziecko pochodzi ze związku pozamałżeńskiego. Bywa też, że dziecko jest owocem „wielkiej miłości”, lecz mężczyzna nie sprostał wyzwaniu rodzicielstwa. Ostatnio coraz większą grupę stanowią też matki nieletnie zarówno z tzw. rodzin patologicznych, jak i rodzin nazywanych „normalnymi”. Jest wiele okoliczności, które prowadzą do decyzji o oddaniu dziecka do adopcji.

Ustawa o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej z dnia 9 czerwca 2011 r. (Dz. U. 2020, poz.821 z późn. zm.) nakłada na ośrodki adopcyjne zadanie udzielania psychologicznego wsparcia kobietom w ciąży, które sygnalizują zamiar pozostawienia dziecka bezpośrednio po urodzeniu. Ośrodki nie ograniczają swojej pomocy jedynie do pracy z matkami, decyzja o oddaniu dziecka do adopcji jest bowiem decyzją rodzinną, w aspekcie psychologicznym dotyczy wszystkich bliskich członków rodziny, w szczególności ojca dziecka, dziadków, rodzeństwa rodziców, a także rodzeństwa dziecka, nawet jeśli kobieta nie jest mężatką.

Każdy rodzic ma prawo wyrazić zgodę w Sądzie na przysposobienie swojego dziecka przez inną rodzinę. Kwestię tę reguluje Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy (Dz. U.2020, poz.1359):

Art. 119. (Zgoda rodziców przysposabianego)

§ 1. Do przysposobienia jest potrzebna zgoda rodziców przysposabianego, chyba że zostali oni pozbawieni władzy rodzicielskiej lub są nieznani albo porozumienie się z nimi napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody.
§ 2. Sąd opiekuńczy może, ze względu na szczególne okoliczności, orzec przysposobienie mimo braku zgody rodziców, których zdolność do czynności prawnych jest ograniczona, jeżeli odmowa zgody na przysposobienie jest oczywiście sprzeczna z dobrem dziecka.

Art. 119¹. (Zgoda blankietowa)

§ 1. Rodzice mogą przed sądem opiekuńczym wyrazić zgodę na przysposobienie swego dziecka w przyszłości bez wskazania osoby przysposabiającego. Rodzicom, którzy wyrazili taką zgodę, władza rodzicielska i prawo do kontaktów z dzieckiem nie przysługują. Zgodę tę mogą odwołać przez oświadczenie złożone przed sądem opiekuńczym, nie później jednak niż przed wszczęciem sprawy o przysposobienie.
§ 2. Przepisy o przysposobieniu za zgodą rodziców bez wskazania osoby przysposabiającego stosuje się odpowiednio, jeżeli jedno z rodziców wyraziło taką zgodę, a zgoda drugiego nie jest do przysposobienia potrzebna. Przepisu tego nie stosuje się, jeżeli porozumienie się z drugim rodzicem napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody.
§ 3. Przepisy o przysposobieniu za zgodą rodziców bez wskazania osoby przysposabiającego stosuje się odpowiednio również wtedy, gdy rodzice przysposabianego są nieznani albo nie żyją, jeżeli sąd opiekuńczy w orzeczeniu o przysposobieniu tak postanowi.

Art. 119^1a. (Wskazanie przez rodziców osoby przysposabiającego)

Rodzice mogą przed sądem opiekuńczym wskazać osobę przysposabiającego, którą może być wyłącznie krewny rodziców dziecka za zgodą tej osoby złożoną przed tym sądem. Osobą wskazaną może być również małżonek jednego z rodziców.

Art. 119². (Okres wyczekiwania)

Zgoda rodziców na przysposobienie dziecka nie może być wyrażona wcześniej niż po upływie sześciu tygodni od urodzenia się dziecka.

Art. 120. (Zgoda opiekuna)

Jeżeli dziecko pozostaje pod opieką, do przysposobienia potrzebna jest zgoda opiekuna. Jednakże sąd opiekuńczy może, ze względu na szczególne okoliczności, orzec przysposobienie nawet mimo braku zgody opiekuna, jeżeli wymaga tego dobro dziecka.

Przepisy prawa nadają właściwą rangę decyzji, która pociąga za sobą skutki na całe życia zarówno dziecka, jak i jego rodziców. W momencie przysposobienia rodzice biologiczni tracą bowiem prawa do dziecka. Decyzja ta wymaga zatem głębokiego przemyślenia i świadomości wszystkich jej emocjonalnych i prawnych skutków. Kobieta nie powinna być poddawana żadnym naciskom ani sugestiom. Powinna też zostać zapoznana z wszystkimi możliwymi systemowymi rozwiązaniami sytuacji, w jakiej się znalazła.

Jakie możliwości ma więc kobieta, która nie zamierza zaopiekować się swoim dzieckiem po jego urodzeniu?

1. może pozostawić dziecko w szpitalu,
2. może uzyskać pomoc psychologiczną,
3. ma prawo złożyć w SądzieRodzinnym oświadczenie, że chce oddać swoje dziecko do anonimowego przysposobienia lub też wskazać jako rodzinę przysposabiającą swojego krewnego,
4. po pozostawieniu dziecka w szpitalu, gdy trafi ono do pieczy zastępczej jest zwolniona z odpłatności za pobyt dziecka w tej pieczy.

Jakie ograniczenia mogą wystąpić?

1. jeśli matka pozostaje w związku małżeńskim, jej wola oddania dziecka do adopcji będzie uzależniona od stanowiska męża, który może nie chcieć lub mieć inne zdanie co do dalszych losów dziecka, np. może wystąpić o zaprzeczenie ojcostwa lub zerwać wszelki kontakt, co spowoduje konieczność wszczęcia postępowania w przedmiocie władzy rodzicielskiej, a dziecko nie będzie mogło zostać umieszczone w rodzinie adopcyjnej dopóki nie zakończy się postępowanie sądowe. O prawo do dziecka może się też zacząć ubiegać biologiczny ojciec dziecka;
2. jeżeli matka jest osobą niepozostającą w związku małżeńskim, ojciec dziecka ma prawo wystąpić do Sądu o ustalenie ojcostwa i w efekcie uzyskać prawo do opieki nad dzieckiem. Wtedy dalsze losy dziecka będą zależne od jego woli;
3. o opiekę nad dzieckiem może wystąpić którykolwiek z członków rodziny, zgłaszając wniosek o rodzinę zastępczą. Jeżeli Sąd uzna to za najlepsze rozwiązanie, dziecko pozostanie wtedy wśród krewnych. W takich okolicznościach matka musi liczyć się z sytuacją, że w przyszłości dziecko dowie się o jej decyzji, co może postawić ją w bardzo trudnej sytuacji.

Jakich przeszkód może się spodziewać?

1. aby umieścić dziecko w pieczy zastępczej, konieczne jest wszczęcie postępowania w przedmiocie władzy rodzicielskiej. Powoduje to, że do matki będą docierać pisma procesowe, a nawet może być wezwana do Sądu lub złoży u niej wizytę kurator sądowy. Skutkiem tego zmniejsza się możliwość zachowania dyskrecji w sprawie tak delikatnej natury, jak planowanie oddania dziecka do adopcji;
2. w związku z pobytem dziecka w pieczy zastępczej istnieje duże prawdopodobieństwo, że zostaną uruchomione działania ze strony służb socjalnych, takie jak wywiad pracownika socjalnego czy wezwanie matki do udziału w posiedzeniu zespołu d.s. okresowej oceny sytuacji dziecka. Sytuacja ta, co oczywiste, wystawi matkę na dodatkowy osąd społeczny.

W pracy z matkami należy im pokazać możliwości i przygotować na ograniczenia i przeszkody. We wszystkich tych kwestiach kobieta, spodziewająca się dziecka może liczyć na pomoc psychologów z Regionalnego Ośrodka Adopcyjnego w Łodzi z Filią w Piotrkowie Trybunalskim.